Het IFA organiseert jaarlijks de kortefilmcompetities KersVers en Noordsterren. Tijdens IFA 2022 werd KersVers gewonnen door de korte film Vlekkeloos (Spotless), die eerder al in de prijzen viel op het Berlinale Filmfestival en zich onlangs kwalificeerde voor de Oscars. Een ongekend succes voor regisseur Emma Branderhorst (27) en scenarist Milou Rohde (26), die beiden in 2019 afstudeerden van de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht.
Zouden jullie in een paar zinnen kunnen uitleggen waar Vlekkeloos over gaat?
E: Vlekkeloos gaat over menstruatiearmoede. In de film volgen we de vijftienjarige Ruby, die ongesteld wordt en haar moeder niet om tampons of maandverband durft te vragen, omdat daar geen geld voor is.
M: De film behandelt dus een combinatie van twee taboes: de ene rondom menstruatie en de andere rondom armoede.
Is menstruatiearmoede iets waar jullie of mensen in jullie omgeving weleens mee in aanraking zijn gekomen?
M: Nee, ik heb zelf nooit geworsteld met menstruatiearmoede. Ik ben opgegroeid in een vrouwenhuis, dus tampons en maandverband waren altijd beschikbaar. Dat is nooit een probleem geweest. Ik heb wel geworsteld met de schaamte rondom ongesteld zijn, maar de armoede gelukkig nooit hoeven meemaken. Als het in mijn omgeving heeft plaatsgevonden, was ik er niet bewust van.
E: Ja, daar zijn we inderdaad achter gekomen in de research en dat is het startpunt geweest van de film. Ik heb zelf ook geen ervaring met menstruatiearmoede, dus misschien denk je: waarom zijn jullie degenen die deze film maken? Wij voelden dat er een enorme schaamte hing om het onderwerp menstruatie. Hoe wij menstruatie kenden was met glitters of met blauw bloed. Het was allemaal zo nep en daar konden wij ons helemaal niet in herkennen. Er is toevallig net een artikel in Het Parool verschenen waarin staat dat één op de vier vrouwen in Amsterdam met menstruatiearmoede te maken heeft en er niet over praat. Het is dus een hele goede vraag, want waarschijnlijk kennen we wel mensen, maar die hebben het er niet over. We wilden Vlekkeloos maken om het gesprek te openen rondom een probleem waar zoveel mensen last van hebben.
Zijn er andere onderbelichte onderwerpen waar jullie persoonlijke ervaring mee hebben die jullie graag in een film zouden zien?
M: Ja, ikzelf vind baarmoederziektes heel fascinerend. Dan heb ik het bijvoorbeeld over endometriose of het polycysteus-ovariumsyndroom (PCOS). Ik heb zelf PCOS, dus daar zou ik graag iets over maken. De helft van onze samenleving heeft een baarmoeder en maar liefst één op de tien vrouwen heeft endometriose, wat heel veel effect kan hebben op je leven, maar waar niet over gepraat wordt. Die pijn van een heleboel vrouwen is dus iets wat ik graag erkenning wil geven.
E: Ik heb voor mijn afstudeerfilm een film gemaakt over meidenvenijn, dus over het geroddel en het achter de rug om praten bij vrouwen, omdat ik dat zelf veel heb meegemaakt. Ook heb ik net een korte film gemaakt over de complexe moeder-dochterrelatie, die eigenlijk gebaseerd is op de relatie met mijn eigen moeder. Daarnaast ben ik ook een speelfilm aan het schrijven over problemen tussen ouders en kinderen, dus ik haal heel veel informatie uit mijn eigen leven. Ik kan erg geïnspireerd raken door iets wat me drijft en wat ik wil vertellen. Dat is waarom ik fictie zo mooi vind en waarom ik geen documentairemaker ben. Er zit altijd wel iets van mezelf in, maar je kunt alles verdraaien en vervormen om het verhaal zo goed mogelijk te vertellen. Dat hebben we met Vlekkeloos ook gedaan.
M: Inderdaad, je kunt niet je hele leven verfilmen, dus je vervormt het tot een verhaal dat herkenbaar is voor meerdere kijkers. Ik heb dat ook met de verhalen die ik vertel. Als er een gevoel inzit dat je zelf herkent, kom je veel kijkers tegen die dat gevoel ook herkennen. Toen we bijvoorbeeld met Vlekkeloos naar het Odense International Film Festival in Denemarken zijn gegaan, kwam er een vader naar me toe die ineens de schaamte van zijn dochter rondom ongesteldheid begreep. Dat is dat gevoel van herkenning, dus ik sluit me aan bij wat Emma zei: er is altijd iets vanuit jezelf toepasbaar op het verhaal dat je vertelt.
Het is al ruim een jaar geleden Vlekkeloos uitkwam. Hebben jullie er bij het maken van de film ook bewust rekening mee gehouden dat het tijdloos is, dus dat deze film over bijvoorbeeld vijftien jaar nog hetzelfde effect kan hebben?
M: Daar zijn we niet echt bewust mee bezig geweest, want het schetst een tijdbeeld. Het gaat over menstruatiearmoede op dit moment, maar ik denk dat je hem over vijftien jaar nog steeds kan zien. Het vindt niet specifiek plaats in 2021 en je ziet dus ook de coronacrisis en de gevolgen daarvan niet.
E: Goede vraag. Nee, ik denk dat de film heel neutraal is. We hebben wel heel bewust gekozen voor een call-to-action aan het eind van de film: 1 op de 10 vrouwen in Nederland heeft soms geen geld voor tampons of maandverband. Als we hem tijdloos hadden willen maken, hadden we die informatie er niet ingezet, omdat die cijfers veranderen. Ik hoop wel dat je de film door de jaren heen zou kunnen kijken.
Tekst gaat verder onder de foto.
